Οστεοπόρωση

Τι είναι η οστεοπόρωση;

Ετυμολογικά η λέξη Οστεοπόρωση προέρχεται από τη λέξη οστούν (=κόκκαλο) και πορώδης (=αυτός που έχει πόρους, δηλαδή τρύπες). Η οστεοπόρωση είναι η συχνότερη πάθηση των οστών. Xαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα, δηλαδή από λιγότερη ποσότητα οστού και από διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών, με αποτέλεσμα τη μείωση της αντοχής τους και την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καταγμάτων (κάταγμα=σπάσιμο).

Η οστεοπόρωση που αναπτύσσεται στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση είναι η πιο συχνή μορφή οστεοπόρωσης και σχετίζεται με τη μειωμένη παραγωγή των γυναικείων ορμονών του φύλου, των οιστρογόνων, που φυσιολογικά παρατηρείται σε αυτή την ηλικία των γυναικών. Οι άλλες μορφές οστεοπόρωσης περιλαμβάνουν την οστεοπόρωση των ηλικιωμένων, που εμφανίζεται σε γυναίκες και άνδρες άνω των 70 ετών και την οστεοπόρωση που αναπτύσσεται σε ασθενείς με συγκεκριμένες παθήσεις, όπως είναι ο υπερθυρεοειδισμός, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και το σύνδρομο δυσαπορρόφησης.

Τέλος, οστεοπόρωση μπορεί να εμφανιστεί σε ασθενείς που παίρνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα φάρμακα όπως η κορτιζόνη και η θυρεοειδική ορμόνη σε μεγαλύτερη δόση από αυτή που χρειάζεται ο ασθενής.

Συμπτώματα

Η οστεοπόρωση εξελίσσεται προοδευτικά για μακρό χρονικό διάστημα χωρίς κλινικές εκδηλώσεις, εκτός αν παρουσιαστεί κάταγμα. Αυτό είναι πολύ σημαντικό να το γνωρίζουμε, αφού πολλοί ασθενείς με πόνο στο σκελετό υποθέτουν ότι οφείλεται στην οστεοπόρωση. Αυτό ισχύει μόνο αν συνυπάρχει κάταγμα. Τα κατάγματα των σπονδύλων είναι η πιο συχνή κλινική εκδήλωση της οστεοπόρωσης και ακολουθούν σε συχνότητα τα κατάγματα του ανώτερου τμήματος του μηριαίου οστού (γοφός) και της περιοχής του καρπού.

Τα περισσότερα από τα οστεοπορωτικά κατάγματα είναι ασυμπτωματικά και τα βρίσκουμε τυχαία σε ακτινογραφία, ενώ συνήθως συμβαίνουν μετά από ελαφρού βαθμού τραυματισμό, όπως είναι η πτώση από την όρθια θέση. Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να προκαλέσουν πόνο στην πλάτη και τη μέση και προοδευτική απώλεια του ύψους, που συνήθως συνοδεύεται από κύφωση (=καμπούρα), προβολή της κοιλιάς και τελικά παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης που μπορεί να προκαλέσει μέχρι και σοβαρή διαταραχή της καρδιακής και αναπνευστικής λειτουργίας.

Αιτίες οστεοπόρωσης

Οι δύο παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της οστεοπόρωσης είναι η χαμηλή κορυφαία οστική μάζα που αποκτά ένα άτομο έως την ηλικία των 25 ετών περίπου και η αυξημένη οστική απώλεια που συμβαίνει συνήθως μετά την ηλικία των 45-50 ετών. Η κορυφαία οστική μάζα επηρεάζεται από τη διατροφή, το φύλο, τη φυλή και τη σωματική άσκηση, και μετά την ηλικία των 35 ετών περίπου αρχίζει βαθμιαία να μειώνεται. Κατά την περίοδο της ανάπτυξης του σκελετού, η χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου και η υψηλή απέκκριση ασβεστίου από τα ούρα, που ενισχύεται από αυξημένη πρόσληψη αλατιού, οδηγεί σε χαμηλή οστική μάζα.

Ποιες γυναίκες κινδυνεύουν να πάθουν οστεοπόρωση;

Οι γυναίκες που κινδυνεύουν περισσότερο να πάθουν οστεοπόρωση είναι όσες έχουν περισσότερους από έναν από τους παρακάτω παράγοντες:

  • Βεβαρυμμένο κληρονομικό ιστορικό οστεοπόρωσης. Αν δηλαδή η μητέρα της γυναίκας έχει υποστεί κάταγμα του ισχίου ή αν έχει οστεοπόρωση.
  • Εμμηνόπαυση και ιδίως πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν το 40ο έτος της ηλικίας). Το ίδιο ισχύει και στην εμμηνόπαυση σε περιπτώσεις αφαίρεσης της μήτρας και των ωοθηκών
  • Δίαιτα πτωχή σε ασβέστιο (λιγότερο από 400mg την ημέρα) και βιταμίνη D,
  • Έλλειψη σωματικής άσκησης (λιγότερο από 2 ώρες την εβδομάδα).
  • Ιστορικό κατάγματος
  • Χαμηλό σωματικό βάρος,
  • Κάπνισμα (περισσότερα από 10 τσιγάρα την ημέρα),
  • Κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών.
  • Λήψη φαρμάκων, όπως κορτιζόνη και θυροξίνη.

Τι πρέπει να κάνουμε για να προλάβουμε την οστεοπόρωση;

Η πρόληψη της οστεοπόρωσης περιλαμβάνει μέτρα που στοχεύουν στην εξουδετέρωση των παραγόντων κινδύνου και είναι:

  • Επαρκής λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D ανάλογα με το φύλο και την ηλικία
  • Σωματική άσκηση για 3-4 ώρες κάθε εβδομάδα (περπάτημα, χαλαρό τρέξιμο, χορός)
  • Υποκατάσταση οιστρογόνων σε περιπτώσεις πρόωρης εμμηνόπαυσης ή μακράς διάρκειας αμηνόρροιας (απουσίας περιόδου)
  • Διατήρηση κανονικού σωματικού βάρους
  • Διακοπή καπνίσματος
  • Κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών με μέτρο
  • Αποφυγή μακρόχρονης χρήσης φαρμάκων όπως η κορτιζόνη και η θυροξίνη.

Διάγνωση οστεοπόρωσης

Η διάγνωση της οστεοπόρωσης σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες γίνεται με τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας με τη μέθοδο DXA (μέτρηση της απορρόφησης διπλοενεργειακών φωτονίων) η οποία είναι εξέταση με χαμηλή ακτινοβολία και σύντομη. Η εξέταση γίνεται συνήθως στην οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης ή στο άνω άκρο του μηριαίου οστού.

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας πρέπει να γίνεται:

  • Σε όλες τις γυναίκες άνω των 65 ετών
  • Σε γυναίκες μικρότερες των 65 ετών που έχουν εκτός της εμμηνόπαυσης έναν ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση
  • Σε άτομα που έχουν υποστεί οστεοπορωτικό κάταγμα
  • Σε άτομα που βρίσκονται σε θεραπεία για οστεοπόρωση ώστε να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της θεραπείας
  • Σε άτομα που λαμβάνουν χρονίως κορτιζόνη

Θεραπεία οστεοπόρωσης

Σήμερα υπάρχουν πολλά φάρμακα για την θεραπεία της οστεοπόρωσης τα οποία είτε αυξάνουν την οστική παραγωγή είτε αναστέλλουν την οστική απορρόφηση. Τα κυριότερα είναι:

  • Ασβέστιο
  • Βιταμίνη D
  • Διφωσφονικά
  • Παραθορμόνη
  • Εκλεκτικοί τροποποιητές των υποδοχέων των οιστρογόνων
  • Στρόντιο
  • Καλσιτονίνη
  • Δενοσουμάμπη
  • Οιστρογόνα

Η επιλογή της κατάλληλης αγωγής εξαρτάται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ασθενή.

Συμπερασματικά πρέπει όλοι να υιοθετούμε υγιείς συνήθειες και να λαμβάνουμε επαρκείς ποσότητες ασβεστίου ώστε να μειώσουμε την πιθανότητα εμφάνισης οστεοπόρωσης και αν έχουμε ήδη εγκατεστημένη οστεοπόρωση να απευθυνθούμε στον ειδικό.